Kiedy wąsy ratują życie
Listopad to nie tylko czas jesiennych deszczów i krótszych dni. To również miesiąc, w którym wąsy stają się symbolem czegoś znacznie ważniejszego niż moda – ratowania męskiego zdrowia. Kampania Movember, której nazwa powstała z połączenia słów “moustache” (wąsy) i “November” (listopad), od 2003 roku zachęca mężczyzn na całym świecie do rozmowy o tematach, które zbyt często pozostają w cieniu: nowotworach i jąder.
W Fundacji Rozwoju Medycyny Spersonalizowanej XYNEO wierzymy w prostotę przekazu i uczciwość w komunikacji zdrowotnej. Dlatego dzisiaj rozmawiamy wprost – bez zakłopotania, bez uników, ale z pełnym szacunkiem do powagi tematu.
Dlaczego mężczyźni nie chcą rozmawiać o swoim zdrowiu?
Badanie Centrum Badawczo-Rozwojowego BioStat ujawniło niepokojące dane: prawie dwie trzecie polskich mężczyzn nigdy nie skorzystało z porady urologa. To nie jest kwestia odwagi czy męskości. To kwestia świadomości i odpowiedzialności – wartości, które w XYNEO stawiamy na pierwszym miejscu. Dlatego sięgnęliśmy do oficjalnych danych Narodowego Portalu Onkologicznego – wiarygodnego źródła wiedzy o nowotworach w Polsce. To, co odkryliśmy, powinien poznać każdy mężczyzna.
CZĘŚĆ 1: NOWOTWÓR ZŁOŚLIWY PROSTATY
Problem, o którym się nie mówi!
W 2022 roku w Polsce zdiagnozowano 21 tysięcy nowych przypadków nowotworu prostaty. To wzrost o ponad 60% w ciągu ostatnich 10 lat. Oznacza to, że każdego dnia 48 polskich mężczyzn dowiaduje się, że ma nowotwór prostaty. Co czwarty mężczyzna z tym rozpoznaniem umiera z powodu choroby. W 2022 roku było to ponad 5600 zgonów – nowotwór prostaty jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych u mężczyzn w Polsce.
“Chopy, no bez jaj – pogadajmy!”
Z okazji Movember 2025 lokalny artysta stworzył dla nas dwa humorystyczne plakaty, które doskonale oddają ducha kampanii:
Zobacz plakat “Chopy, no bez jaj – Pogadajmy” – rak w wąsach i okularach przypomina, że czas na szczerą rozmowę o męskim zdrowiu
Zobacz plakat “Kogucie, jajka trzeba badać regularnie” – z humorem, ale wprost o samobadaniu jąder. Humor to świetny sposób na przełamanie tabu. Bo o czym nie da się żartować, o tym trudno też rozmawiać poważnie.
Dlaczego tak późno go wykrywamy?
Nowotwór prostaty to podstępny przeciwnik. Rozwija się latami bez żadnych objawów. Obecnie trzy na cztery przypadki wykrywane są przez badanie PSA, zanim pojawi się jakikolwiek objaw – ale tylko u tych mężczyzn, którzy się badają. Problem? Co dziesiąty nowotwór prostaty wykrywany jest dopiero w stadium zaawansowanym – często dlatego, że mężczyźni bagatelizują objawy lub wstydzą się iść do lekarza.
Pierwsze sygnały alarmowe (nowotwór złośliwy prostaty):
Problemy z oddawaniem moczu
Częste budzenie się w nocy do toalety
Ból podczas stosunku
Trudności z wzwodem
Ból kości (w zaawansowanym stadium – przerzuty)
Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów – idź do urologa. Nie czekaj.
Kto jest najbardziej zagrożony nowotworem złośliwym prostaty:
Wiek to najważniejszy czynnik:
Przed 50. rokiem życia – chorują prawie wyłącznie pojedyncze osoby
Po 65. roku życia – występuje 8 na 10 wszystkich zachorowań
Po 80. roku życia – większość mężczyzn ma bezobjawowe ogniska choroby
Inne czynniki zwiększające ryzyko:
Ojciec lub brat chorował na nowotwór prostaty
Mutacja genu BRCA2 w rodzinie
Palenie tytoniu
Nadwaga i otyłość
Dieta bogata w czerwone mięso i tłuszcze
Brak ruchu
Co może chronić przed nowotworem prostaty:
Aktywność fizyczna
Utrzymywanie prawidłowej wagi ciała
Jedzenie pomidorów (zawierają likopen)
Warzywa kapustne (brokuły, kalafior)
Produkty sojowe
Rzucenie palenia
Ciekawostka z badań Harvard Medical School: Regularna aktywność seksualna
(ejakulacja minimum 21 razy w miesiącu) zmniejszała ryzyko o 20%.
Kiedy na badania prostaty:
Po 50. roku życia – każdy mężczyzna
Po 45. roku życia – jeśli ojciec lub brat chorował
Po 40. roku życia – jeśli masz mutację BRCA2
Jakie badania: Oznaczenie PSA z krwi + badanie przez odbyt u urologa (oba razem, jedno bez drugiego nie wystarczy)
CZĘŚĆ 2: NOWOTWORY ZŁOŚLIWE JĄDRA
Choroba młodych mężczyzn
Nowotwory jądra występują ponad 13 razy rzadziej niż nowotwory prostaty i stanowią zaledwie 1,6% wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn. Jednak wśród młodych mężczyzn (20-44 lata) to już co czwarty przypadek nowotworu (25% zachorowań w tej grupie wiekowej). W Polsce każdego roku diagnozowanych jest około 1100-1300 przypadków.
Wyjątkowo dobre rokowania:
- Choroba w pierwszym stopniu zaawansowania (ograniczona do jądra): zgony
nie przekraczają 1% chorych - Choroba z przerzutami: wyleczenie jest nadal możliwe (co jest wyjątkowe –
większość innych nowotworów z przerzutami nie rokuje wyleczenia) - Ogólne rokowania są znacznie lepsze niż w większości innych nowotworów
Główny objaw (nowotwory złośliwe jądra):
W 9 na 10 przypadków można wyczuć guzek w jądrze lub zmianę jego konsystencji. Guz jest wyraźnie twardszy od prawidłowego jądra. To najczęstszy pierwszy sygnał – nagłe, zazwyczaj niebolesne powiększenie jednego jądra. Uwaga: Ból występuje tylko u co czwartego pacjenta – brak bólu nie oznacza braku choroby!
Inne objawy:
W zaawansowanym stadium:
- Bóle brzucha i dolnej części pleców
- Problemy z oddychaniem (przerzuty do płuc)
- Powiększenie piersi u mężczyzny (ginekomastia) – występuje u około 7%
chorych
Kto jest zagrożony nowotworami jądra:
- Młodzi mężczyźni (20-44 lata)
- Wnętrostwo w dzieciństwie (jądro nie zeszło do moszny) – ryzyko utrzymuje się nawet jeśli jądro zeszło później lub zostało sprowadzone leczeniem
- Zespół Klinefeltera (wrodzona nieprawidłowość genetyczna)
- Ojciec lub brat chorował na nowotwór jądra
- Nowotwór drugiego jądra u tych, którzy już chorowali – ryzyko około 5%
- Zaburzenia hormonalne
- Niepłodność
Uwaga: Badania dużych grup pacjentów NIE potwierdziły związku między urazem jądra a nowotworem. Uraz tylko zwraca uwagę na już istniejącą zmianę. Samobadanie jąder – prosty rytuał ratujący życie
Jak często: Raz w tygodniu
Kiedy: Najlepiej pod prysznicem (ciepła woda rozluźnia mosznę)
Jak to zrobić:
Zbadaj ręcznie każde jądro oddzielnie, między kciukiem a palcami
Sprawdź, czy nie czujesz guzków, zgrubień, twardych miejsc
Porównaj wielkość i twardość obu jąder
Co jest normalne:
Jedno jądro może być trochę większe od drugiego
U góry każdego jądra wyczuwasz najądrze (małe zgrubienie) – to normalne
Co powinno zaniepokoić:
Nowy guzek lub zgrubienie
Nagłe powiększenie jednego jądra
Różnica w twardości
Ból lub dyskomfort
Coś znalazłeś? Idź do urologa jeszcze dziś. Nie czekaj.
CO ZROBIĆ DZIŚ – KONKRETNY PLAN
Dla wszystkich mężczyzn:
Naucz się samobadania jąder – wprowadź to do cotygodniowego rytuału (np. każda
niedziela pod prysznicem)
Rzuć palenie – jeśli palisz
Ruszaj się – minimum 30 minut dziennie
Jedz więcej warzyw – pomidory, brokuły, kalafior
Utrzymuj prawidłową wagę ciała
Jeśli masz 45+ lat:
Umów się na badanie PSA i wizytę u urologa
Jeśli Twój ojciec lub brat chorował – idź teraz, nie odkładaj
Jeśli masz 20-40 lat:
Samobadanie jąder co tydzień – to Twoja najlepsza ochrona
Nie bagatelizuj żadnej zmiany w jądrach
Dla wszystkich:
Porozmawiaj – z ojcem, bratem, przyjacielem: “Byłeś ostatnio na badaniach?”
“Chopy, no bez jaj – pogadajmy i BADAJMY SIĘ!”
W XYNEO patrzymy na to, czego nie widać – bo często najważniejsze procesy
zachodzą pod powierzchnią, zanim pojawią się objawy.
Fakty są jasne:
- Nowotwór prostaty – zachorowań przybywa, rozwija się latami bez objawów
- Nowotwory jądra – dotykają młodych, ale są wyleczalne w ponad 95%
- Wczesna diagnostyka ratuje życie
- Ty masz wpływ na swoje zdrowie
Movember to nie tylko wąsy. To przypomnienie, że:
Dbanie o zdrowie to nie słabość – to ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Badania profilaktyczne to inwestycja w życie
Rozmowa o zdrowiu to siła, nie wstyd
Zapuść wąsy. Umów się na badania. Pogadaj z bliskimi.
Zdrowie masz jedno. Listopad przypomina: BADAJ SIĘ!
Bibliografia:
Oficjalne źródła:
Narodowy Portal Onkologiczny (onkologia.pacjent.gov.pl) – Kompendium Chorób
Nowotworowych:
Gruczoł krokowy – wszystkie sekcje
Krajowy Rejestr Nowotworów (onkologia.org.pl):
Nowotwór jądra – czym jest: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-czym-jest
Nowotwór jądra – czynniki ryzyka: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-czynniki-
ryzyka
Nowotwór jądra – objawy: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-objawy
Nowotwór jądra – metody leczenia: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-metody-
leczenia
Nowotwór jądra – stadia zaawansowania: https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-jadra-stadia-
zaawansowania
Portal Gov.pl:
PSSE Zduńska Wola, WSSE Warszawa
Publikacje naukowe i medyczne:
- Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence
and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129- - DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026
- Wysocki P, Chłosta P, Antoniewicz A, et al. Zalecenia postępowania
diagnostyczno-terapeutycznego w raku gruczołu krokowego – Polskie Towarzystwo
Onkologii Klinicznej i Polskie Towarzystwo Urologiczne. Onkologia w Praktyce
Klinicznej-Edukacja. 2024;10(1):1-72. - Rider JR, Wilson KM, Sinnott JA, et al. Ejaculation frequency and risk of prostate
cancer: updated results with an additional decade of follow-up. European Urology.
2016;70(6):974-82. - Wszystko co najważniejsze (2025). Akcja Movember 2025. Karol Nawrocki
zachęca mężczyzn do profilaktycznych badań. - HaloDoctor.pl (2025). Movember – Czy mężczyźni chcą badać swoje jądra? Artykuł
zawierający dane badania Centrum Badawczo-Rozwojowego BioStat.
Autor: lek. Rafał Kurzawa
Specjalista onkologii klinicznej
Prezes Fundacji Rozwoju Medycyny Spersonalizowanej XYNEO
Dyrektor Centrum Medycznego XYNEO
Artykuł powstał we współpracy z Claude (Anthropic) – narzędziem AI wspierającym analizę
źródeł medycznych i redakcję treści.
XYNEO – Uczciwość, Opieka, Zaufanie
Patrzymy na to, czego nie widać.
O autorze plakatów:
Plakaty Movember 2025 stworzył Konrad Gontarczyk – rybnicki artysta, ilustrator i tatuażysta. Autor komiksu “Szczybny Szczupok” oraz książki “Navi”. Jego prace łączą humor z przekazem społecznym – doskonale wpisując się w filozofię Movember: rozmawiać o poważnych sprawach bez zakłopotania.